Skip to main content
Stap 4

Formuleer concrete doelen

Het netwerk waar je in Stap 3 aan bouwt is er met een reden: je wilt samen iets bereiken. Wat je doel precies is? Dat bepaal je ook samen. Want als je met elkaar de doelen formuleert, is er meer draagvlak om eraan te werken. En dat vergroot de kans dat je de doelen haalt.

Doel van deze stap 

Het doel van deze stap is met elkaar doelen voor de Gezinsaanpak opstellen. Want doelen zorgen voor duidelijkheid, meetbaarheid, focus en verantwoordelijkheid. 

Resultaat van deze stap 

De resultaten van deze stap zijn:  

  • Het is voor alle betrokkenen binnen de gemeente en bij partnerorganisaties helder waar ze precies aan gaan werken.  
  • Er zijn keuzes gemaakt over wat wel en niet bij de lokale Gezinsaanpak hoort.    
  • Alle betrokkenen zijn gemotiveerd om samen de doelen te halen.  

Aan de slag

Gezamenlijke doelen bepaal je vanuit een gezamenlijke overtuiging. Deze gezamenlijke overtuiging ontstaat uit een gedeeld bewustzijn van het belang van geletterdheid (Stap 2) en een gevoel van urgentie om problemen rond taalvaardigheid structureel samen aan te pakken (Stap 3). Om gezamenlijk doelen te kunnen bepalen, moeten jullie met elkaar bespreken wat jullie belangrijk vinden in de Gezinsaanpak. Zulke gesprekken leveren waardevolle informatie op. Bijvoorbeeld over de huidige stand van zaken in jullie gemeente rondom geletterdheid. En over hoe elke netwerkpartner een gezamenlijke Gezinsaanpak ziet. Uiteindelijk bepalen jullie samen wat jullie ambities zijn en waar jullie naar toewerken. Je kunt zulke gesprekken een-op-een met een partner voeren of juist in groepsverband. Als je de doelen in groepsverband wilt bepalen, kun je gebruikmaken van bestaande netwerkstructuren in de gemeente. De informatie in Stap 3 – Werk samen en bouw een netwerk helpt daarbij.  

In de gemeente Beuningen staat de Gezinsaanpak door een-op-eengesprekken met alle lokale partners op de agenda. Joëlle van der Pol, beleidsmedewerker Sociaal Domein bij de gemeente Beuningen: “Sterker nog, ze beginnen nu steeds zelf over het thema. Dat is zo waardevol. Want als iedereen zijn eigen deel oppakt, bereiken we samen alle gezinnen.”

Lees het hele praktijkvoorbeeld

Deze informatie helpt bij het bepalen van jullie doelen: 

1. Maak gebruik van de Zelfscan Gemeentelijke Gezinsaanpak Geletterdheid

Bij Stap 1 – Bereid je voor vulde je de Zelfscan Gemeentelijke Gezinsaanpak Geletterdheid (vanaf januari beschikbaar via deze website) in. Daarin staat wat belangrijk is. En wat er volgens de gemeente, netwerkpartners en ouders/verzorgers die moeite hebben met het creëren van een taalrijke thuisomgeving nodig is voor een effectieve lokale Gezinsaanpak. Die informatie kan helpen bij het bepalen van jullie doelen. 

2. Kies een werkwijze om doelen te bepalen

Er zijn verschillende werkwijzen om doelen te bepalen. Gebruikt jouw gemeente een eigen format of methodiek? Dan kun je die ook gebruiken voor het bepalen van doelen voor de Gezinsaanpak. Neem daarbij wel de informatie op deze webpagina mee. Gebruikt jouw gemeente geen eigen format of methodiek? Of sta je open voor een andere werkwijze? Dan kan impactgericht werken helpen.  

Impactgericht werken 
Steeds meer gemeenten en bibliotheken kiezen voor impactgericht werken. Impactgericht werken zorgt voor duidelijke doelen, focus en inzicht in wat je werk oplevert. Met impactgericht werken richt je je altijd op de verandering (impact) en de effecten die je wilt realiseren. Bijvoorbeeld bij gezinnen. In plaats van alleen te focussen op kwantitatieve resultaten. Je leest er meer over in dit dossier van de Koninklijke Bibliotheek. 

Verandertheorie 
Als je aan de slag gaat met impactgericht werken, bepaal je eerst samen met alle netwerkpartners welke verandering jullie voor gezinnen en een geletterde samenleving willen maken. En wat jullie langetermijndoelen zijn. Het opstellen van een verandertheorie kan vervolgens helpen om samen te bepalen welke kleine veranderingen nodig zijn om het grotere maatschappelijke doel te halen. En welke concrete doelen daarbij horen. De provinciale ondersteuningsinstelling (POI) van de bibliotheek heeft ervaring met impactgericht werken en doelen bepalen vanuit een verandertheorie. Zij kunnen je tijdens dit proces adviseren. In Stap 5 - Bepaal een passende aanpak vertaal je de doelen naar praktische activiteiten en acties voor een bepaalde periode. 

Een verandertheorie (ook wel Theory of Change genoemd) is een veelgebruikt model dat specifiek maakt hoe verandering plaatsvindt en welke aannames daarbij gemaakt worden. In het model beschrijf je hoe activiteiten bijdragen aan maatschappelijke veranderingen. Je leest meer over de verandertheorie in de publicatie Van KPI tot Effect: impactgericht werken van Probiblio. 

Ga naar de publicatie

De Zwolse projectgroep Gezinsaanpak gingen onder leiding van Rijnbrink (Provinciale Ondersteunings Instelling voor bibliotheken in Gelderland en Overijssel) aan de slag met hun verandertheorie. Maarten (Stadkamer): “De verdeling was helder. Wij waren verantwoordelijk voor de inhoud, Rijnbrink voor het proces. Dat werkte goed. Want je hebt iemand nodig die af en toe vraagt: Heb je hier ook aan gedacht? Hoe borg je dat proces?” Carin (gemeente): “Ik merkte dat ik graag snel alle vakjes in wilde vullen, zodat we door konden. Van Rijnbrink leerde ik dat veel dingen denktijd kosten. En dat het belangrijk is om die tijd te nemen.”

Lees het hele praktijkvoorbeeld

Andere formats 
Je kunt om doelen te bepalen ook gebruikmaken van andere formats. Zoals een projectcanvas of een projectdefinitie. Online vind je hier voorbeelden van.  

Gemeente Eemsdelta maakte een projectcanvas van hun ambitie, strategie en doelstellingen.

Bekijk projectcanvas

De gemeente Harderwijk organiseerde samen met de bibliotheek een startbijeenkomst over de Gezinsaanpak voor basisscholen, vve-locaties en jeugdgezondheidszorgorganisaties. Ze gingen in gesprek over hun gezamenlijke droom: elk gezin geletterd in Harderwijk. Dit hielp deelnemers om te praten over hun motivaties en overtuigingen voor de Gezinsaanpak. Samen vatten ze hun droom in woorden. 

3. Kies een doelgroep

Met een algemene aanpak bereik je vaak minder dan met kleine maatwerkinterventies voor specifieke doelgroepen. Bespreek daarom met je netwerkpartners waar en bij wie de ondersteuning het hardst nodig is. Denk aan kinderen of ouders/verzorgers in een specifieke leeftijdsgroep of in specifieke wijken of gemeenschappen. Of gezinnen met een meertalige achtergrond of juist Nederlands als moedertaal.  

Is het in jouw gemeente niet mogelijk om je met de Gezinsaanpak op een specifieke doelgroep te richten? Richt je dan op de al bepaalde doelgroep van het vve-beleid, onderwijskansenbeleid en/of de aanpak van laaggeletterdheid.  

Breng de lokale problematiek rond (laag)geletterdheid goed in beeld. Je kunt daarvoor bijvoorbeeld www.geletterdheidinzicht.nl gebruiken.

Haarlem is met bijna 168.000 inwoners een grote gemeente. Daarom focusten ze zich eerst op stadsdeel Schalkwijk. Want daar wonen veel ouders die Nederlands als tweede taal hebben en zelf minder onderwijs volgden. Uit cijfers en ervaringen van basisscholen blijkt dat de taalontwikkeling van kinderen in deze gezinnen vaker onvoldoende wordt gestimuleerd.

Lees het hele praktijkvoorbeeld
4. Stel goed geformuleerde doelen op

Met goed geformuleerde doelen kom je het verst. Dat betekent dat je: 

  • de doelen helder en positief formuleert, zodat ze mensen inspireren aan de slag te gaan; 
  • de doelen Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden (SMART) maakt; 
  • de doelen richt op de juiste doelgroep; 
  • de doelgroep betrekt bij je plannen; 
  • de tijd neemt om tot gezamenlijke doelen te komen. 
5. Praat niet óver mensen, maar mét mensen

Ga in gesprek met de ouders/verzorgers die je met de Gezinsaanpak wilt ondersteunen. En met de sleutelfiguren (mensen die zelf onderdeel van de doelgroep zijn of mensen die al een band hebben opgebouwd met gezinnen) die contact hebben met deze ouders/verzorgers. Zo leer je de doelgroep kennen en weet je of jullie plannen en goede bedoelingen aansluiten bij hun behoeften. Netwerkpartners kunnen je in contact brengen met ouders/verzorgers en sleutelfiguren. 

Zorg dat contact met ouders/verzorgers die moeite hebben met het creëren van een taalrijke thuisomgeving, onderdeel is van alle werkprocessen binnen de Gezinsaanpak. Zodat je weet of wat je doet, aansluit bij hun behoeften.

6. Sluit aan bij de doelstellingen van bestaand beleid

De Gezinsaanpak is geen losstaand project. Het draagt bij aan grote thema’s als gelijke kansen, meedoen in de maatschappij en het voorkomen van laaggeletterdheid. Je kunt daardoor met de doelen van de Gezinsaanpak aansluiten bij bestaand beleid en strategische doelstellingen van de gemeente en andere beleidsdomeinen. Denk bijvoorbeeld aan:

  • Actieplan Kansrijke Start 
  • Nationaal Programma Onderwijs 
  • Preventieakkoorden 
  • Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) 
  • Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) 
  • Regionaal plan laaggeletterdheid + lokaal plan laaggeletterdheid 

Hierbij aansluiten maakt het makkelijker om samen te werken op inhoud en qua financiering van activiteiten. Daardoor werk je efficiënter.  

7. Hobbels op de weg? Zet een stap terug

Het kan gebeuren dat je bij het bepalen van concrete doelen, hobbels op de weg tegenkomt. Misschien hebben netwerkorganisaties praktische bezwaren. Of hebben organisaties tegenstrijdige belangen. Dan kan het helpen om even terug te gaan naar Stap 2 - Werk aan bewustwording. En weer scherp te krijgen waarom het zo belangrijk is om een Gezinsaanpak op te zetten. Want door samen terug te gaan naar de kern, naar elkaar te luisteren en kennis en ervaring met elkaar te delen, vind je elkaar vaak weer. Daarna kun je weer een stap vooruitzetten. Het is belangrijk dat je de tijd neemt voor dit proces. Want laaggeletterdheid is een complex probleem en je hebt elkaar nodig om impact te kunnen maken.  

Hulpmiddelen