Begin binnen jouw eigen gemeentelijke organisatie. Zonder voldoende basisvaardigheden zoals lezen en schrijven zijn inwoners van jouw gemeente niet altijd in staat om mee te doen in de samenleving. De problemen die hierdoor kunnen ontstaan zie je terug op verschillende beleidsterreinen. Zoek daarom de samenwerking op met collega’s die verantwoordelijk zijn voor verschillende domeinen zoals Onderwijs, Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE), Welzijn, (Jeugd)Gezondheid, Participatie, Werk en Inkomen, Armoede en Bibliotheekwerk. Kijk samen naar overlap in doelgroep, problematiek, netwerk en expertise.
Vijf aandachtspunten
Onderzoek als collega’s samen:
- Spreek je dezelfde taal als het op de gemeentelijke gezinsaanpak geletterdheid aankomt? Gebruik je dezelfde definities en termen? Ga je uit van dezelfde feiten en cijfers?
- Wat gebeurt er al op de verschillende beleidsterreinen dat binnen de gezinsaanpak past?
- Hoe past de gezinsaanpak geletterdheid binnen bestaand beleid?
- Welke aanknopingspunten biedt het lokale coalitieakkoord?
- Is er al voldoende politiek commitment voor de gezinsaanpak geletterdheid? Als dat niet zo is, hoe krijg je het onderwerp hoger op de politieke agenda?
TIP: De lokale adviseurs van Stichting Lezen en Schrijven kunnen gemeenten helpen bij het maken van een beleidsanalyse voor de aanpak laaggeletterdheid of meer specifiek voor de gezinsaanpak geletterdheid.
Samen met partnerorganisaties bouwen aan een sterk netwerk
Vanaf 2025 hebben de gemeenten de regierol over de aanpak van laaggeletterdheid, en daarmee ook over de gezinsaanpak. Om te voorkomen dat er een nieuwe generatie laaggeletterden opgroeit in jouw gemeente, is het cruciaal om als gemeente een stevig netwerk van professionals aan te voeren dat zich inzet voor de aanpak van laaggeletterdheid en de ondersteuning van taalarme gezinnen.
Waar begin je?
De start van dat netwerk hangt af van de samenwerkingsverbanden die al bestaan in jouw gemeente. Onderzoek deze eerst. Op sommige plekken is er namelijk al een constructief netwerk rond de aanpak van laaggeletterdheid of andere onderwerpen die relevant zijn in de context van de gezinsaanpak. Denk bijvoorbeeld aan netwerken rondom Jeugdgezondheid, onderwijsachterstanden, het Taalhuisnetwerk en de Lokale Educatieve Agenda. Maak er gebruik van als zo’n netwerk al bestaat. Dit kan bijvoorbeeld door het gezin als extra pijler toe te voegen aan de bestaande pijlers die in een netwerk al op de agenda staan, of door relevante partners aan te haken.
Zijn er geen netwerken waar je bij kunt aansluiten? Begin dan bij het begin. Identificeer – liefst samen met een of meer kernpartners – wie de belangrijkste lokale partijen in de gezinsaanpak geletterdheid zijn. Breng niet alleen de juiste organisaties met elkaar om tafel, maar ook de juiste mensen: mensen met inhoudelijke expertise en liefst ook met beslissingsbevoegdheid binnen de eigen organisatie. Dat maakt het makkelijker om afspraken te maken.
TIP: Lokale samenwerking tussen partners is erg belangrijk in de aanpak van laaggeletterdheid. Tegelijkertijd is het speelveld complex om te doorgronden en soms moeilijk om te versterken. Gebruik het Groeimodel om samenwerkingsverbanden in kaart te brengen, dwarsverbanden te leggen, beïnvloeding en afhankelijkheidsrelaties bespreekbaar te maken en het netwerk te evalueren.
Om een gevoel van urgentie te creëren, kan het behulpzaam zijn om je formele en informele netwerkpartners letterlijk bij elkaar te brengen. Organiseer bijvoorbeeld een startbijeenkomst (zie de Bouwsteen Netwerk & Beleid voor een draaiboek) of een serie kennis- en inspiratiesessies. Dat zijn goede gelegenheden voor partners om elkaar te ontmoeten en te leren van elkaars expertise. Als je investeert in een betekenisvolle relatie met iedere (potentiële) partner in het netwerk (en partners stimuleert om hetzelfde te doen) heb je daar in de rest van het traject profijt van.
TIP: Kijk verder dan de maatschappelijke organisaties met een formele opdracht van de gemeente. Betrek ook andere partijen die al een kort lijntje en een vertrouwensband hebben met gezinnen. Denk hierbij aan wijkmoeders, geloofsgemeenschappen en sportverenigingen.
Maak een duidelijke rolverdeling
Zorg dat voor iedereen duidelijk is wie het netwerk of de werkgroep aanstuurt. Het is logisch dat die verantwoordelijkheid bij (iemand van) de gemeente ligt. Naast de formele regierol die je als gemeente hebt in de gezinsaanpak geletterdheid (vanaf 2025), ben je als gemeente ook opdrachtgever en subsidieverstrekker voor de partijen die een belangrijke rol spelen in het lokale netwerk.
Je kunt er als gemeente ook voor kiezen om de kartrekkersrol te delegeren aan één netwerkpartner of een klein aantal kernpartners. Het is dan van belang dat zij ook het mandaat en de middelen krijgen om die rol goed te kunnen vervullen.
TIP: Bibliotheken hebben een groot netwerk én veel kennis over leesbevordering en basisvaardigheden. In veel gemeenten zijn zij de aangewezen partij om die kartrekkersrol te vervullen.
Duidelijkheid en transparantie
Hoe de precieze rolverdeling ook is: het is belangrijk om deze goed af te stemmen met alle betrokkenen, zodat iedereen weet wie welke rol heeft en waarom. Leg de bijbehorende verantwoordelijkheden ook vast op papier. Als omstandigheden veranderen kan er een nieuwe rolverdeling nodig zijn. Zorg ook dan weer voor duidelijkheid.